استدلال مباشر

استدلال مباشر:

1-تقابل

2-عکس

3-نقض

استدلال مباشر (تقابل):

1-تناقض:

دو قضیه ای که موضوع و محمول آن ها یکسان، ولی کیف و کم متفاوت است.

نتیجه: از صدق یا کذب یکی حتما صدق و کذب آن یکی را میتوان نتیجه گرفت.

2-تضاد:

دو قضیه ی کلی که موضوع و محمول و کم (کلی) یکسان ولی کیف متفاوت است.

نتیجه: از صدق یکی میتوان کذب آن یکی را نتیجه گرفت اما از کذب یکی نمیتوان کذب آن یکی را نتیجه گرفت. به بیان دیگر نمیتوانند هر دو صادق باشند اما میشود که هردو کاذب باشند.

3-دخول تحت تضاد:

دو قضیه جزئی که موضوع و محمول و کم (جزئی) یکسان ولی کیف متفاوت است.

نتیجه: از کذب یکی صادق آن یکی را میتوان نتیجه گرفت اما از صدق یکی نمیتوان کذب آن یکی را نتیجه گرفت به بیان دیگر نمیتوانند هردو کاذب باشند اما می‌شود که هردو صادق باشند.

4-تداخل: دو قضیه که محمول و موضوع و کیف یکسان ولی کل متفاوت است.

نتیجه: میتوان از صدق کلیه، صدق جزئیه را نتیجه گرفت و میتوان از کذب جزئیه، کذب کلیه را نتیجه گرفت.

اما نمیتوان از کذب کلیه، کذب جزئیه و صدق جزئیه، صدق کلیه را نتیجه گرفت.

استدلال مباشر (عکس):

1-عکس مستوی:

دو قضیه که در آنها جای موضوع و محمول عوض شده ولی کیف و صدق و کذب ثابت مانده. (ممکن است کم تغییر کند)

روش تغییر کم در عکس مستوی به طرزی که قضیه صادق بماند:

موجبه کلیه ⬅️ موجبه جزئیه

موجبه جزئیه ⬅️ موجبه جزئیه

سالبه کلیه ⬅️ سالبه کلیه

سالبه جزئیه عکس مستوی ندارد

2-عکس نقیض:

_ روش موافق (قدما):

در این روش، دو قضیه، موضوع و محمولشان به نقیض تبدیل و جای آنها با یکدیگر عوض می‌شود ولی صدق و کیف ثابت مانده. (ممکن است کم تغییر کند)

موجبه کلیه ⬅️ موجبه کلیه

موجبه جزئیه عکس نقیض ندارد

سالبه کلیه ⬅️ سالبه جزئیه

سالبه جزئیه ⬅️ سالبه جزئیه

_ روش مخالف (متاخران):

در این روش، دو قضیه، محمول به نقیض خود تبدیل و به جای موضوع می‌نشیند و خود موضوع به جای محمول. با تغییر کیف و حفظ صدق. (ممکن است کم تغییر کند)

موجبه کلیه ⬅️ سالبه کلیه

موجبه جزئیه عکس نقیض ندارد

سالبه کلیه ⬅️ موجبه جزئیه

سالبه جزئیه ⬅️ موجبه جزئیه

استدلال مباشر (نقض):

1- نقض موضوع:

نقیض موضوع قضیه اول به جای موضوع قضیه دوم می نشیند.

(اختلاف در کیف و کم)

موجبه کلیه⬅️ سالبه جزئیه

موجبه جزئیه نقیض موضوع ندارد

سالبه کلیه⬅️ موجبه جزئیه

سالبه جزئیه نقیض موضوع ندارد

2- نقض محمول:

نقیض محمول قضیه اول به جای محلول قضیه دوم می‌نشیند.

(اختلاف در کیف و حفظ کم)

موجبه کلیه⬅️️ سالبه کلیه

موجبه جزئیه⬅️ سالبه جزئیه

سالبه کلیه⬅️ موجبه کلیه

سالبه جزئیه⬅️ موجبه جزئیه

3- نقض تام یا نقض طرفین:

نقیض موضوع و محمول قضیه اول به جای موضوع و محلول قضیه دوم می‌نشیند.

(اختلاف در کم و حفظ کیف)

موجبه کلیه⬅️ موجبه جزئیه

موجبه جزئیه نقض تام ندارد

سالبه کلیه⬅️ سالبه جزئیه

سالبه جزئیه نقض تام ندارد